حسابداری بهای تمام شده چیست ؟

در مطلب حسابداری بهای تمام شده چیست به موارد زیر به صورت تخصصی و جامع خواهیم پرداخت.

1. حسابداری صنعتی چیست؟
2. بهای تمام شده چیست؟
3. هزینه های بهای تمام شده‌
4. روش‌های قیمت‌گذاری کالا
5. انواع روشهای محاسبه بهای تمام شده
6. بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت ABC
7. محاسبه بهای تمام شده در حوزه های مختلف

حسابداری صنعتی چیست؟

حسابداری صنعتی شاخه ای از علم حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات در مورد عناصر بهای تمام شده و همچنین محاسبه بهای تمام شده واقعی محصولات و خدمات را بر عهده دارد. حسابداری صنعتی به عنوان حسابداری بهای تمام شده نیز شناخته می شود، زیرا بر اندازه گیری و تجزیه و تحلیل هزینه های تولید یا خرید کالا یا خدمات تمرکز دارد.حسابداری صنعتی برای مدیریت کسب و کار مهم است، زیرا به تعیین سودآوری و کارایی محصولات، خدمات، پروژه ها یا فعالیت های مختلف کمک می کند. همچنین در هدایت تصمیمات استراتژیک مانند قیمت گذاری، برون سپاری، بودجه بندی یا بهبود فرآیند تاثیر گذار است.

بهای تمام شده چیست ؟

بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) یک اصطلاح حسابداری است که به هزینه های مستقیم تولید یا دستیابی به کالاها یا خدماتی که یک شرکت در طول یک دوره به فروش می رساند اشاره دارد. این شامل هزینه مواد خام، اقلام خریداری شده برای فروش مجدد، هزینه های حمل و نقل، نیروی کار، هزینه های انبارداری و نگهداری، سربار کارخانه و غیره است که مستقیماً برای ایجاد محصول یا خدمات استفاده می شود. هزینه های غیرمستقیم مانند هزینه‌های بازاریابی، توزیع، هزینه‌های نیروی فروش، اجاره دفتر، تبلیغات، هزینه‌های حسابداری و حقوقی، حقوق مدیریت و غیره را شامل نمی شود. معمولا در سطور بالای صورت سود و زیان نمایش داده می شود.  COGS یک معیار مهم در صورت‌های مالی است زیرا از درآمدهای شرکت کسر می شود تا سود ناخالص و حاشیه آن محاسبه شود که از شاخص های مهم سودآوری و کارایی یک شرکت هستند که نشان دهنده میزان کارایی در فرآیند تولید یک شرکت می باشد.

یکی از اصول چهارگانه حسابداری اصل بهای تمام شده است که به این موضوع اشاره دارد که تمامی رویدادها و عوامل هزینه ای همراه با قیمت در زمان وقوع، ثبت می شوند در نتیجه کاهش یا افزایش ارزش پولی و به طبع کاهش یا افزایش ارزش رویدادها و عوامل در آینده تاثیرگذار نخواهد بود.

بهای تمام شده کالای فروش رفته به دو دسته ی هزینه مواد مصرفی در تولید کالا و هزینه‌های مستقیم نیروی کار مورد استفاده در تولید تقسیم می شود.می توان گفت مفهوم بهای تمام شده کالا یا فروش رفته همان هزینه ایجاد محصولات است که توسط یک شرکت به فروش می رود.

مطلب مرتبط : بررسی جامع سیستم نرم افزار حسابداری ERP را در لینک مشاهده کنید.

هزینه های بهای تمام شده‌

عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده کالا به شرح زیر است:

• مواد اولیه مستقیم: موادی که به شکل مستقیم و مشهود در تولید محصولات و ارائه خدمات بکار می روند، مثلا پروفیل و پین در ساخت پنجره و مواد شوینده در نظافت ساختمان و  قابل رویت و ردیابی می باشند.
• دستمزد مستقیم: هزینه هایی که برای نیروی انسانی در زمان تولید محصول و ارائه خدمات پرداخت می‌شود، مانند هزینه مونتاژ هر دستگاه،  هزینه نصب و راه اندازی، هزینه برش پارچه،

• مواد غیرمستقیم :موادی که مستقیم در تولید مصرف نمی‌شوند اما تولید کالا بدون آن‌ امکان‌پذیر نیست که شامل مواد کمکی (چسب برای بسته بندی محصول)، مواد مصرفی صنعتی (روغن و سوخت ماشین آلات تولیدی) و مواد و ملزومات مصرفی (لوازم التحریر)
• دستمزد غیرمستقیم: هزینه‌ای که به افرادی که مستیقما در تولید دخالت ندارند، پرداخت می‌شود. مانند مثل سرکارگران یا بازرسان، هزینه کنترل کیفیت،  دستمزد نگهبان و…
• سایر هزینه‌ها: شامل هزینه‌های نگهداری، اجاره بها، قبوض آب و برق، گرمایش و سرمایش، بروزرسانی تجهیزات و محصولات … می‌شود.

روش‌های قیمت‌گذاری کالا

بهای تمام شده بسته به استانداردهای حسابداری و روش های ارزیابی موجودی، می تواند متفاوت باشد که این تفاوت در محاسبه بهای تمام شده و سود ناخالص بسیار تاثیر گذار است. از این ابزارها و روشها می توان برای کاهش میزان مالیات پرداختی استفاده کرد.

1. اولین ورودی، اولین خروجی (FIFO)
   این روش بصورت پیش فرض در بسیاری از صنایع برای قیمت گذاری استفاده می گردد. اولین کالای ورودی به انبار بعنوان اولین کالای خروجی از انبار در نظر گرفته می شود. در زمانی که تورم کم باشد روش مناسبی برای محاسبه بهای تمام شده است. اما اگر تورم شدید باشد مفهوم این روش این است که ابتدا ارزان ترین محصولات به فروش می رسند که باعث افزایش درآمد حاصله می شود.
2. آخرین ورودی، اولین خروجی (LIFO)
   آخرین کالای ورودی انبار به عنوان اولین خروجی از انبار در نظر گرفته میشود که به مفهوم این است که کالای موجودی پایان دوره بیشترین زمان را در انبار سپری کرده اند. در صنایعی که مواد اولیه با تغییرات قیمت زیاد خریداری می شوند، استفاده می گردد در دوره‌های تورمی، درنتیجه این روش ابتدا کالاهایی با هزینه‌های بالاتر فروخته می‌شوند که منجر به افزایش مقدار COGS می‌شود. با گذشت زمان، درآمد خالص تمایل به کاهش دارد.
3. روش میانگین
   در روش میانگین، قیمت کالا را با توجه به جمع خریدها و موجودی اول دوره محاسبه می کنند که در نتیجه، زمان ورود یا خروج کالا تفاوتی ندارد و با هر خرید جدید، قیمت کالا نیز تغییر خواهد کرد. مواقعی که آیتم های موجود در انبار دارای تنوع زیادی نباشد میتوان از روش میانگین استفاده نمود. در این روش، هزینه‌تمام شده برای هر واحد کالا به عنوان میانگین وزنی از هزینه‌های مرتبط با تمام واحدهای تولید شده محاسبه‌ می‌شود.
4. آخرین خرید
   قیمت کالا در این روش به شیوه قیمت آخرین خرید * تعداد کالا تعیین می‌شود. میزان بهای تمام شده کالا در این روش در حالت تورمی افزایش یافته و باعث کاهش سود می‌شود.

تمام ماژول های حسابداری و مالی در نرم افزار مدیریت سازمانی ERP را در لینک مشاهده کنید.

انواع روشهای محاسبه بهای تمام شده

برای محاسبه بهای تمام شده از روشهای مختلفی مانند بهای تمام شده استاندارد، بر مبنای فعالیت و حاشیه ای استفاده می شود که بدلیل اهمیت روش بهای تمام شده بر مبنای فعالیت به تشریح آن می پردازیم.

 حسابداری بهای تمام شده بر مبنای فعالیت ACTIVITY-BASED COSTING (ABC)

در هزینه یابی مبتنی بر فعالیت (ABC) هزینه های سربار و غیرمستقیم را به محصولات و خدماتی که فعالیتها برای تولید آن انجام شده اند اختصاص داده می شود. روشی دقیق‌تر برای تخصیص هزینه‌ها نسبت به روش‌های سنتی است که از عوامل مشخص و دلخواه مانند ساعت کار یا ساعت ماشین استفاده می‌کنند. ABC می تواند به شرکت ها کمک کند تا محصولات یا خدمات با سود کم و یا حاشیه سود کم را شناسایی و حذف کنند، قیمت محصولات یا خدمات گران قیمت را کاهش دهند، و کارایی فرآیندهای خود را بهبود بخشند.

در روش بهای تمام شده بر مبنای فعالیت، فعالیتهای مرتبط با محصول شناسایی و هزینه های آن مشخص می شود. با شناسایی محرک های هزینه هر فعالیت و متناسب با مقدار مصرف شدن محرک هزینه در هر فعالیت، هزینه های محصولات مشخص می شود. در این روش بجای تمرکز بر روی هزینه های مستقیم بر روی هزینه های غیر مستقیم تمرکز دارند.

نرم افزار مدیریت تسهیلات در سیستم مدیریت سازمانی رسام ERP را در لینک مشاهده کنید.

برخی از مزایای ABC عبارتند از :

• شناسایی کلیه فعالیتهای مستقیم و غیر مستقیم مرتبط در تولید محصولات و خدمات
• ایجاد دید واقعی تری از هزینه ها و سودآوری محصولات یا خدمات مختلف
• تصمیم سازی در مورد قیمت گذاری، برون سپاری، بهبود فرآیند و ترکیب محصول یا خدمات
• افزایش قابلیت اندازه گیری عملکرد و کنترل فعالیت ها و فرآیندها
• پشتیبانی از بهبود مستمر و ابتکارات مدیریت کیفیت

برخی از معایب ABC عبارتند از :

• نیازمند تکنولوژی و ابزارهای قدرتمند
• پیچیده و پر هزینه بودن پیاده سازی و نگهداری آن
• نیاز به جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده های زیادی
• نامناسب بودن در صنایعی که فعالیت های خاصی برای هر محصول اتفاق نمی افتد مانند صنایع خرده فروشی
• ممکن است تمام هزینه ها و فعالیت ها، مانند عوامل ناملموس (ارزش فیزیکی یا پولی ندارند، مانند رضایت مشتری، روحیه کارکنان یا شهرت برند) یا محیطی ( مانند آلودگی، زباله یا مصرف انرژی ) را در بر نگیرد.

کاربرد ABC در صنایع

بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت (ABC) بیشتر در صنعت تولید استفاده می‌شود، زیرا داده‌های دقیق‌تر و قابل شناسایی است. کسب‌وکارهای تولیدی اغلب دارای مقدار زیادی هزینه‌های سربار هستند که ناشی از فعالیت‌های مختلف مانند راه‌اندازی ماشین‌آلات، بازرسی‌های کیفیت یا سفارش‌های خرید است. ABC می تواند به آنها کمک کند تا این هزینه ها را با دقت بیشتری به محصولات یا خدمات خود شناسایی و  اختصاص دهند.

با این حال، ABC به مشاغل تولیدی محدود نمی شود. همچنین می‌تواند برای انواع دیگر کسب‌وکارها یا صنایعی که فرآیندها و فعالیت‌های پیچیده یا متنوعی دارند که منابع را مصرف می‌کنند، اعمال شود. چند نمونه عبارتند از:

• ساخت و ساز : ABC می تواند به کسب و کارهای ساختمانی کمک کند تا هزینه های فعالیت های مختلف مانند طراحی، مهندسی، تهیه، نصب، آزمایش یا نگهداری را پیگیری کنند. همچنین می‌تواند به آنها کمک کند تا سودآوری پروژه‌ها، مشتریان یا مکان‌های مختلف را شناسایی کنند
• مراقبت های بهداشتی : ABC می تواند به کسب و کارهای مراقبت های بهداشتی کمک کند تا هزینه های فعالیت های مختلف مانند تشخیص، درمان، جراحی یا مدیریت را اندازه گیری کنند. همچنین می تواند به آنها کمک کند تا کیفیت و کارایی خدمات خود را بهبود بخشند و قیمت گذاری خود را با هزینه های خود هماهنگ کنند
• صنایع خدماتی : ABC می تواند به مشاغل خدماتی مانند بانک ها، خطوط هوایی، هتل ها، شرکت های بیمه، شرکت های حسابداری و غیره کمک کند تا هزینه های فعالیت های مختلف مانند خدمات مشتری، بازاریابی، فروش یا عملیات را تعیین کنند. همچنین می تواند به آنها کمک کند تا سودآوری محصولات، خدمات، مشتریان یا کانال های مختلف را تجزیه و تحلیل کنند.

محاسبه بهای تمام شده در حوزه های مختلف

 بر اساس نوع کسب و کار هزینه های محصولات و خدمات نیز متفاوت خواهد بود. در نتیجه مدیریت هزینه کسب و کارها نیز متفاوت خواهد بود.

شرکت بازرگانی

در فعالیتهای بازرگانی داشتن اطلاعات دقیق در مورد هزینه های خرید، تعداد موجودی کالا، هزینه موجودی کالا و هزینه های حمل و نقل بسیار مهم می باشد. با اضافه کردن خرید های طی دوره به موجودی اول دوره و همچنین با کسری موجودی پایان دوره، بهای تمام شده محصول بدست می آید.

شرکت خدماتی

شرکت‌های خدماتی هزینه های دستمزد کارکنان باید کاملا مشخص و شفاف باشد.

شرکت تولیدی

در شرکت های تولید هزینه های مستقیم  مواد اولیه و دستمزد، موجودی ابتدای دوره و موجودی انتهای دوره دارای اهمیت بسیار است.

• موجودی آماده برای فروش = موجودی اول دوره + خرید طی دوره
• بهای تمام شده موجودی آماده برای فروش – موجودی پایان دوره
• موجودی پایان دوره = موجودی کالای تعدادی در انبارها * بهای هر کالا

شرکت پیمانکاری

مهمترین نکته در محاسبه بهای تمام شده خدمات شرکتهای پیمانکاری مفاد قرارداد بین پیمانکار و کارفرما می باشد که هزینه کردها را برای پیمانکار مشخص می کند. دسته بندی و تفکیک هزینه ها بین هزینه های مستقیم و غیر مستقیم در این نوع شرکتها بسیار مهم می باشد.