برنامه ریزی تولید چیست ؟ برنامه ريزي توليد كارآ نقشي اساسي در موفقيت عمليات ساخت و توليد ايفا مي كند. در بازار رقابتي امروز، نقش برنامه ريزي توليد كارآمدتر براي افزايش بهرهوري، كاهش هزينههاي توليد و تامين خواستههاي مشتريان از هميشه حياتيتر شده است.توليدكنندگان با همسوئي هدفمند منابع، ظرفيت و زمانبندي، ميتوانند به افزايش بهره وري و سود دست يابند.
موسسه توليد طبق نظرسنجي كه انجام داده است، برنامه ريزي نامناسب توليد را يكي از دلايل اصلي ناكارآمدي زنجيره تامين مي داند كه باعث افزايش هزينه ها و تاخير در تامين مواد و منابع مورد نياز مي شود. در واقع، طبق اين نظرسنجي 74 درصد از توليدكنندگان حداقل يك بار اختلال در زنجيره تأمين را در يك سال تجربه كرده اند كه 39 درصد از آن، مربوط به برنامه ريزي توليد ضعيف بوده است.
همچنين يك مطالعه توسط گروه آبردين نشان داد كه شركتهايي كه فرآيندهاي برنامهريزي توليد مؤثري دارند، در مقايسه با همتايان خود، 20 درصد افزايش در بازده توليد و 30 درصد كاهش در هزينههاي نگهداري موجودي دارند.
بازار و انتظارات مشتري به طور مداوم در حال تغيير است. توليدكنندگان با چالشهاي نوسان تقاضا، مديريت زنجيره هاي تامين پيچيده و سازگاري با پيشرفت هاي سريع تكنولوژي مواجه اند. برنامه ريزي توليد موثر ابزاري براي مواجهه با چالش ها و حركت در چشم انداز توليد در حال تغيير عمل مي كند.
ماژول مرتبط نرم افزار رسام ERP : ماژول برنامه ریزی تولید نرم افزار رسام ERP یکی از ماژول های کاربردی این نرم افزار در قسمت ماژول تولید و عملیات می باشد.
در اين جستار مي خوانيد:
- انواع روش هاي توليد
- برنامه ريزي توليد
- تاريخچه برنامه ريزي توليد
- اهداف برنامه ريزي توليد
- راهكارهاي بهبود برنامه ريزي توليد
- چالشهاي رايج برنامه ريزي توليد
انواع روش هاي توليد
نوع محصول توليدي، تقاضاي محصول و همچنين تامين مواد اوليه تعيين كننده نحوه توليد مي باشد. با در نظر گرفتن اين عوامل، 4 نوع مختلف توليد وجود دارد
كه بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند.
مطلب مرتبط : نرم افزار و سیستم erp چیست و چه کاربردی دارد ؟
1. توليد سفارشي
اين نوع توليد معمولاً زماني مشاهده مي شود كه شما يك واحد از يك محصول را توليد مي كنيد، مانند لباسهاي سفارشي دوز، يا كيكي هاي سفارشي. اين يكي از
رايج ترين انواع توليد است زيرا معمولاً توسط مشاغل كوچك مانند رستوران ها، ارائه دهندگان محصولات يا خدمات فردي استفاده مي شود.
شركت هاي بسيار پريميوم مانند هارلي ديويدسون يا دل از توليد سفارشي استفاده مي كنند. هارلي ديويدسون محصول نهايي را با لوازم جانبي بسيار زياد سفارشي تحويل مي دهد. به همين ترتيب، مي توانيد لپ تاپ DELL خود را با مشخصات داده شده در وب سايت آنها طراحي كنيد.
ويژگي هاي توليد سفارشي :
- وابستگي زياد به مهارت فردي
- وابستگي زياد به كار دست تا كار ماشين
- وابستگي زياد به تعاملات با مشتري
2. نوع توليد دسته اي
نوعي از توليد است كه بيشتر در محصولات خوراكي و بادوام مصرفي استفاده مي شود كه در آن محصولات متنوع با تقاضاهاي متغير وجود دارد. نمونه اي از توليد دسته اي توليدات شركت ال جي است كه انواع مختلفي از محصولات لوازم خانگي را در توليد خود دارد. بايد تمام اين انواع مختلف از يك نوع محصول را توليد كند. 20-10 نوع آسياب ميكسر به تنهايي در سبد محصولات لوازم خانگي ال جي وجود دارد. بنابراين، شركتي مانند ال جي اين محصولات را از طريق توليد دسته اي توليد مي سازد. ابتدا يك نوع ميكسر به طور كامل و سپس نوع دوم بر اساس تقاضا ساخته مي شود. بسته به تقاضا، توليد دسته اي مي تواند تعداد واحدهاي مورد نياز را در يك دسته توليد كند.
ويژگي هاي توليد دسته اي عبارتند از :
- مشخص بودن تعداد كل مورد نياز
- هزينه بسيار زياد براي توقف در نيمه راه
- نقش عمده تقاضا در توليد مثال – فصلي بودن محصولات
3. توليد انبوه
يكي از بهترين نمونه هاي توليد انبوه، توليد فرآيندي است كه توسط فورد اتخاذ شده است. توليد انبوه به عنوان توليد خط مونتاژي نيز شناخته مي شود. اين يكي از رايج ترين انواع خطوط توليد محصولات مورد استفاده در صنعت خودرو است و همچنين در صنايعي كه نياز به توليد مداوم است استفاده مي شود.
خط مونتاژ يا كارخانه توليد انبوه معمولاً بر تخصص تمركز دارد. شامل چندين ايستگاه كاري كه محصول از تمام ايستگاه هاي كاري عبور مي كند. كار به صورت تخصصي انجام مي شود و به دليل تمركز هر ايستگاه بر انجام يك نوع از كار موجب كارآمدي آن مي گردد كه نتيجه آن كارآمدي كل خط مونتاژ است.
محصولاتي كه با استفاده از توليد انبوه توليد مي شوند، محصولات بسيار استاندارد و پيچيده اي هستند. اگر 1000 محصول با استفاده از توليد انبوه توليد شود، هر يك از آنها بايد دقيقاً يكسان باشند. هيچ انحرافي در محصول توليد شده نبايد وجود داشته باشد.
ويژگي هاي توليد انبوه :
- توليد انبوه عموماً براي توليد حجم عظيمي از محصول استفاده مي شود
- فقط در صورتي استفاده مي شود كه محصول استاندارد باشد
- تقاضا نقش عمده اي در توليد انبوه بازي نمي كند.
- ظرفيت توليد تعيين كننده موفقيت يك توليد انبوه است.
- توليد انبوه نياز به سرمايه گذاري اوليه عظيمي دارد و تقاضاي سرمايه در گردش نيز بسيار زياد است.
4. توليد پيوسته
بين توليد انبوه و توليد پيوسته سردرگمي زيادي وجود دارد. توليد انبوه و توليد پيوسته با ميزان كار مكانيكي از هم متمايز مي شوند. در توليد انبوه، هم ماشين ها و هم انسان ها پشت سر هم كار مي كنند. با اين حال، در توليد پيوسته ، بيشتر كار توسط ماشين ها انجام مي شود تا انسان. در توليد پيوسته كل 24 ساعت روزانه در طول سال توليد در حال انجام مي باشد.
مواد شيميايي زيادي وجود دارند كه به دليل تقاضاي زياد در سراسر جهان به شكل يك فرآيند پيوسته توليد مي شوند. به طور مشابه، صنعت پلاستيك به اتخاذ روشهاي توليد پيوسته معروف است كه در آن توليد ميتواند به طور مداوم براي هفتهها يا ماهها بسته به تقاضا ادامه يابد. هنگامي كه توليد شروع مي شود، فقط بايد مواد خام را تغذيه شود و دستگاه ها محصولات نهايي را توليد مي كنند.
ويژگي هاي توليد مداوم
- بيشتر كار توسط ماشين ها انجام مي شود تا انسان
- بدليل ماهيت مستمر توليد، توقف باعث ضرر بسيار مي شود
- يك محيط بسيار كنترل شده براي توليد مداوم مورد نياز است.
مطلب مرتبط : بررسی مزایا و معایب استقرار erp در سازمان، برای کسب اطلاعات بیشتر روی لینک کلیک کنید.
برنامه ریزی تولید چیست ؟
برنامه ريزي توليد يك استراتژي توليدي است كه روند گام به گام توليد محصول را از ايده تا تكميل مشخص مي كند. يك طرح توليد، ميزان محصول مورد نظر را به همراه مهلت زماني تحويل به اطلاع توليدكنندگان مي رساند. اين طرح در شناسايي مواد اوليه و تخصيص منابع كمك مي كند. به زبان ساده، چيزي جز تعيين اهداف توليد و برآورد منابع مورد نياز براي دستيابي اهداف نيست. برنامه بمنظور دستيابي به اهداف توليد به روشي مقرون به صرفه و در زمان معين تدوين مي شود.
برنامه ريزي توليد، فرآيند تعيين راهبردي و سيستماتيك كارآمدترين و مؤثرترين راه براي استفاده از منابع، امكانات و پرسنل براي دستيابي به اهداف توليد و تامين تقاضاي مشتري است. اين شامل مجموعه اي از فعاليت هاست كه شامل پيش بيني تقاضا، تعيين الزامات توليد، برنامه ريزي وظايف، تخصيص منابع و هماهنگي مراحل مختلف فرآيند توليد مي شود.
در برنامه ريزي توليد تعداد تقاضا، تركيب تقاضا، توالي توليد، الزامات توليد، موانع احتمالي، نيازمندي ها، زمان هاي دسترسي به منابع و … پيش بيني مي گردد.
برنامه ريزي توليد يك نقشه فرآيند ايجاد مي كند تا مديران بتوانند برنامه هاي جانبي براي رسيدن به اهداف برنامه اصلي را تدوين كنند. بسياري از حوزه هاي عملكردي يك سازمان مانند تامين، مالي و بازاريابي حول برنامه ريزي توليد مي چرخد. هدف نهايي دستيابي به حداكثر خروجي با حداقل ورودي در زمان معين است.
اتلاف موادي كه در طول توليد اتفاق مي افتد بايد به حداقل برسد تا از منابع به نحو احسن استفاده شود. كل فرآيند برنامه ريزي توليد در درجه اول به طراحي سياست هاي مختلف توليد مربوط مي شود. استفاده از افراد و ماشين آلات و روش هاي موجود براي به دست آوردن خروجي هدف هر سياست توليدي است.
برنامه ريزي توليد با تجزيه و تحليل داده هاي تاريخي، روند بازار و پيش بيني تقاضاهاي مشتريان براي برآورد تقاضاي آتي شروع مي شود. از برآورد تقاضاي آتي براي پيش بيني زمان و منابع مورد نياز براي توليد استفاده ميشود. فرآيند برنامه ريزي همچنين عواملي مانند توالي توليد، اقدامات كنترل كيفيت و هماهنگي بخش ها يا تيم هاي مختلف درگير در فرآيند توليد را در نظر مي گيرد.
يك برنامه توليد به صورت دوره اي براي يك دوره زماني مشخص ساخته مي شود كه به آن افق برنامه ريزي مي گويند.
تاريخچه برنامه ریزی تولید چیست ؟
برنامه ريزي توليد مدرن از نيمه اول قرن نوزدهم شروع شد. سازمانهايي مانند راهآهن، كارخانههاي نساجي و ساير كارخانهها به طرحي براي هدايت فرآيندهاي متعدد درگير در ارائه و توليد محصول يا خدمات اصلي خود نياز داشتند.
برنامه هاي توليد اوليه ساده بودند. كارخانه ها نسبتا كوچك كه تعداد محدودي از محصولات را در حجم زياد توليد مي كردند. سركارگران كارخانه متخصصان فني اي بودند كه كليه برنامه ريزي ها و زمانبندي هاي توليد را انجام مي دادند كه گاهي اوقات بعضي از اقلام و توالي ها از قلم مي افتاد.
با بزرگتر و پيچيدهتر شدن خط توليد، داشتن برنامهريزي توليد مبسوط تر و با جزئيات بيشتر ضروري شد. با شروع قرن بيستم، تمركز برنامه هاي توليد از تحويل سفارش ها به بهينه سازي كل فرآيند تغيير كرد. تا كل فرآيند توليد تا حد امكان با كمترين هزينه انجام پذيرد.
امروزه با تكامل محصولات و انتظارات مشتري و با توجه به ماهيت روش هاي توليد و ساخت، برنامه ريزي توليد تغيير كرده است. ارتباطات و نظارت دقيق تري بر توليد و پيرامون آن با رشد فناوري ها، امكان پذير شده است و با عنايت به دسترسي بيشتر به اطلاعات سازمانها مي توانند برنامه هاي توليد خود را در هنگام ايجاد ارزيابي كنند.
اهداف برنامه ریزی تولید چیست ؟
- استفاده موثر از منابع: برنامه ريزي توليد براي دستيابي به نتايج مشخص لازم است. هنگامي كه توليد برنامه ريزي مي شود، منجر به استفاده مناسب و موثر از منابع و نهاده هاي موجود مي شود. اجتناب از اتلاف منابع موجود و استفاده بهينه از منابع مورد نياز يكي از اهداف برنامه ريزي توليد است.
- جريان توليد ثابت و يكنواخت: برنامه ريزي مناسب تضمين مي كند تا جريان توليد مستمر و ثابت در كارخانه وجود داشته باشد. برنامه ريزي توليد يك توليد منظم، تامين مداوم، حضور موثر كاركنان و كارگران و همچنين تحويل به موقع به مشتريان را تضمين ميكند.
- برآورد منابع: به تخمين منابع مورد نياز، افراد و مواد كمك مي كند. اين تخمين در پيش بيني فروش استفاده مي شود تا هماهنگي مناسبي بين توليد و فروش وجود داشته باشد و نيز مستقيماً بر مديريت موجودي تأثير مي گذارد.
- مديريت موجودي: يك توليد برنامه ريزي شده، موجودي بهينه را تضمين مي كند و هميشه از كسري يا رسوب انبار و منابع جلوگيري مي كند. با توليد مستم برنامه ريزي شده كالاي مورد نياز هميشه در دسترس مشتريان است.
- بهبود تعاملات: زبان مشترك بسياري از بخش ها مانند فروش، توليد و مالي براي هماهنگي مي باشد.
- كاهش ضايعات: برنامه ريزي مناسب حداقل هدر رفت مواد خام، بي كاري نيروي انساني و خواب سرمايه را تضمين مي كند.
- بهبود بهره وري: برنامه ريزي و زمانبندي توليد به طور مستقيم با بهبود بهره وري نيروي كار مرتبط است. حداكثر استفاده از نيروي كار انجام مي شود. از آنجايي كه توليد متوقف نمي شود، به طور مداوم سود حاصل مي شود و كارگران دستمزد و مشوق هاي بيشتري دريافت مي كنند.
- تسخير بازار: جريان مداوم توليد، به تحويل به موقع محصولات به مشتريان كمك مي كند. يكي از مزيت هاي رقابتي، هميشه در دسترس بودن هست فلذا توليد مداوم در دسترس بودن محصول در بازار را تضمين مي كند.
- بهبود محيط كار: از آنجايي كه تمام توليد در برنامه ريزي لحاظ شده، فشار بيش از حد بر كارگران وارد نمي شود. اين منجر به بهبود شرايط كاري براي كارگران مي شود زيرا آنها مي توانند براي مرخصي ها و ساعات كاري خود برنامه ريزي كنند.
- بهبود كيفيت: با برنامه ريزي مناسب در تامين مواد و همچنين زمانبندي هاي نيروي كار و تجهيزات كيفيت توليد بهبود مي يابد.
- كاهش هزينه ها: با استفاده بهينه از منابع و كاهش اتلاف آن، به طور خودكار هزينه هاي توليد كاهش و حاشيه سود افزايش مي يابد.
راهكارهاي بهبود برنامه ریزی تولید چیست ؟
در اينجا نكاتي براي كمك به بهبود فرآيند برنامه ريزي توليد وجود دارد:
- تحقيقات بازار: تحقيقات بازار به پيش بيني فروش و برآورد تقاضا براي محصولات شما كمك مي كند. با تحقيق در مورد تاريخچه محصولات مشابه، روند بازار و سفارشات قبلي مشتريان، مي توان ميزان توليد مورد نياز را دقيق تر پيش بيني كرد.
سيستم كارآ براي مديريت موجودي: استفاده از يك سيستم انبار به طوري كه ميزان موجودي اقلام را بصورت بلادرنگ گزارش كند، موجب بهبود برنامه ريزي توليد مي شود. - ايجاد فرآيندهاي تكرارپذير: استاندارد سازي و تكرار پذير كردن فرآيندها و كارها موجب امكان پذير شدن پيش بيني نتايج در نتيجه باعث افزايش كارآيي مي گردد و همچنين نقاط بهبود فرآيندها نيز قابل شناسايي مي گردد.
- شناسايي ريسك ها : شناسايي ريسك هايي مانند خرابي ماشين آلات، عدم تامين به موقع اقلام و مواد خام، عدم دسترسي به نيروي انساني و عدم تامين به موقع منابع مالي و پيش بيني و ايجاد برنامه جايگزين باعث به حداقل رساندن خطرات عوامل فوق در عدم توليد و شكست برنامه ريزي توليد مي شوند.
چالش هاي رايج برنامه ریزی تولید چیست ؟
- عدم قطعيت تقاضا. يكي از چالش هاي اصلي برنامه ريزي توليد، پيش بيني تقاضاي آينده براي محصولات يا خدمات است. عدم قطعيت تقاضا مي تواند ناشي از تغيير در ترجيحات مشتري، شرايط بازار، اقدامات رقيب، يا عوامل خارج از كنترل مانند آب و هوا، بلاياي طبيعي، يا بيماري هاي همه گير باشد. عدم قطعيت تقاضا مي تواند بر صحت برنامه هاي توليد تأثير بگذارد و منجر به توليد بيش از حد يا توليد كم، مشكلات موجودي و نارضايتي مشتري شود. .
- محدوديت هاي منابع. چالش ديگر برنامه ريزي توليد، تطبيق سطح توليد با منابع موجود، مانند مواد، تجهيزات، نيروي كار و فضا است. محدوديت منابع مي تواند ظرفيت توليد و انعطاف پذيري يك سازمان را محدود كند و تنگناها، تاخيرها و ضايعات ايجاد كند. محدوديت هاي منابع همچنين مي توانند در طول زمان به دليل نوسانات عرضه و تقاضا، خرابي ها، تعمير و نگهداري، مشكلات كيفيت يا گردش نيروي كار تغيير كنند.
- مقاومت در برابر تغيير. سومين چالش برنامه ريزي توليد، غلبه بر مقاومت در برابر تغيير است كه ممكن است از اجراي يك سيستم يا روش جديد برنامه ريزي توليد ناشي شود. مقاومت در برابر تغيير مي تواند از منابع مختلفي مانند كاركنان، مديران، مشتريان يا تامين كنندگان باشد. باعث تعارض، خطا يا ناكارآمدي شود.
- عوامل دولتي يا سياسي. تغيير سياست هاي كلان دولت مي تواند در دسترسي به منابع مشكل ايجاد كند و يا موجب تغيير تقاضا گردد كه باعث كسري يا مازاد توليد گردد.
