برای همگامی با موج جدید تصمیمگیری مبتنی بر داده، داشتن یک سازوکار مدیریت داده کارا و موثر ضروری و اجتناب ناپذیر است. یکی از اجزای مهم مدیریت داده، کیفیت دادهها میباشد که تعیین کننده قابلیت بکارگیری دادههای جمعآوری شده میباشد. در ادامه با مطلب تکمیل مدیریت داده چیست با ما همراه باشید.
در این جستار میخوانیم:
- مقدمه: مدیریت داده چیست؟
- دلایل اهمیت کیفیت داده
- منابع اکتساب داده
- چالشهای کیفیت داده
- عوامل کاهش کیفیت داده
- روشهای ارزیابی کیفیت داده
- نقش ERP در بهبود کیفیت داده ها
مقدمه
مدیریت داده فرآیندی برای جمع آوری، ذخیرهسازی، سازماندهی و استفاده از دادهها در یک سازمان میباشد. که شامل ایجاد روشها و سیستمهایی برای جمعآوری، ذخیرهسازی و پردازش دادهها جهت اطمینان از صحت، قابلیت اطمینان و دسترسی به آن است. شیوههای مؤثر مدیریت دادهها شامل اجرای چارچوبهای حاکمیت داده، کنترلهای کیفی داده و اقدامات امنیتی برای حفاظت از اطلاعات حساس و اطمینان از انطباق با الزامات قانونی است. علاوه بر این، مدیریت داده همچنین شامل توسعه و نگهداری اسناد داده، دادههای بزرگ(Big Data) و فرهنگ لغت، برای ارائه اطلاعات پایهای ضروری و تسهیل درک و استفاده از دادهها توسط ذینفعان است.
مدیریت داده علاوه بر تضمین یکپارچگی و امنیت دادهها، از استفاده کارآمد از دادهها برای تصمیمگیری، تجزیه و تحلیل و فرآیندهای عملیاتی نیز پشتیبانی میکند. با اجرای شیوههای قوی مدیریت داده، سازمانها میتوانند در دسترس بودن و دسترسی به دادهها را فراهم کنند و تصمیمگیرندگان را قادر میسازند تا تصمیمات آگاهانهتر بگیرند و درک و بینشی عملی و عمیق از کسب و کار به دست آورند. علاوه بر این، مدیریت دادهها از یکپارچگی و قابلیت همکاری دادهها پشتیبانی میکند و سیستمها و برنامههای مختلف را قادر میسازد تا دادهها را به طور موثر مبادله و استفاده کنند، که برای افزایش کارایی عملیاتی و ایجاد نوآوری ضروری است. به طور کلی، مدیریت دادهها نقش مهمی در توانمند ساختن سازمانها برای استفاده از پتانسیل کامل داراییهای دادهای خود، حمایت از اهداف استراتژیک و ایجاد مزیت رقابتی ایفا میکند.
دادهها رگ حیات هوش مصنوعی و ML هستند و مواد خامی را فراهم و به عنوان پایهای برای آموزش، اعتبارسنجی و بهبود الگوریتمهای AI و ML عمل میکنند. در حوزه یادگیری ماشینی، الگوریتمها از دادهها یاد میگیرند، الگوها را شناسایی میکنند، پیشبینی میکنند و بر اساس اطلاعاتی که ارائه میشود نگرش ایجاد میکنند. کیفیت و کمیت دادههای مورد استفاده برای آموزش این الگوریتمها به طور مستقیم بر عملکرد و دقت آنها تأثیر میگذارد. دادههای تمیز و مرتبط برای ساخت مدلهای هوش مصنوعی و ML قوی و مؤثر ضروری است، زیرا الگوریتمها را قادر میسازد الگوها را شناسایی کرده و با دقت بیشتری پیشبینی کنند.
کیفیت داده یکی از جنبههای اساسی مدیریت داده است، زیرا به طور مستقیم بر قابلیت اطمینان، دقت و بکارگیری از دادهها برای تصمیمگیری و فرآیندهای عملیاتی در یک سازمان تأثیر میگذارد. اطمینان از کیفیت بالای دادهها شامل اجرای اقداماتی برای حفظ یکپارچگی و سازگاری دادهها و همچنین اعتبارسنجی و پاکسازی دادهها برای جلوگیری و حذف خطاها، افزونگیها و ناسازگاریها است. کیفیت دادهها به بهرهبرداران اعتماد به صحت و کامل بودن دادهها را ارائه میکند و آنها را قادر میسازد تا تصمیمات آگاهانه بگیرند و بینش و نگرشهای معناداری به دست آورند. کیفیت بالای دادهها همچنین از اثربخشی تحلیلها، گزارشدهی و ابتکارات هوش تجاری و همچنین یکپارچهسازی و قابلیت همکاری موفقیتآمیز دادهها در سیستمها و برنامههای مختلف پشتیبانی میکند.
کیفیت دادهها به طور مستقیم بر اعتبار و قابل اعتماد بودن اطلاعات مورد استفاده برای برنامهریزی استراتژیک، فرآیندهای عملیاتی و اندازهگیری عملکرد تأثیر میگذارد. کیفیت پایین دادهها میتواند منجر به نتیجهگیریهای اشتباه، تصمیمات نادرست و ناکارآمدی در عملیات کسب و کار شود. در مقابل، کیفیت بالای دادهها به سازمانها این امکان را میدهد که نگرشهای دقیق و عملی به دست آورند، رضایت مشتری را افزایش دهند و تعالی عملیاتی را پیش ببرند. بنابراین، سازمانها باید کیفیت دادهها را بهعنوان یک جزء حیاتی از استراتژیهای مدیریت دادههای خود در اولویت قرار دهند تا اطمینان حاصل کنند که داراییهای دادهای آنها به طور مداوم استانداردهای لازم برای دقت، کامل بودن و سازگاری را برآورده میکنند.
دلایل اهمیت کیفیت دادهها
پایه و اساس بکارگیری از دادهها، قابلیت تجمیع جهت شناسایی الگوها و روندها میباشد، اگر دادهها ویژگیهای لازم برای تجمیع را نداشته باشند عملا بلااستفاده میشوند. در این بخش دلایل اهمیت کیفیت دادهها آورده شده است:
- تصمیمگیری: دادههای با کیفیت بالا تضمین میکنند که تصمیمات اتخاذ شده بر اساس آن دادهها دقیق و قابل اعتماد هستند و منجر به نتایج بهتر میشوند.
- اعتماد و اعتبار: دادههای با کیفیت بالا باعث افزایش اعتماد و اعتبار سازمان، چه در داخل و چه در بیرون، در بین ذینفعان، مشتریان و شرکا میشود.
- کارایی: دادههای با کیفیت، زمان و هزینه برای پاکسازی و تصحیح دادهها را کاهش میدهند و درنتیجه سازمانها می توانند روی تجزیه و تحلیل و استفاده مؤثر از دادهها تمرکز کنند.
- صرفهجویی در هزینه: کیفیت پایین دادهها میتواند منجر به خطاها، دوباره کاری و ناکارآمدی شود و در نتیجه زیانهای مالی را به همراه دارد.
- انطباق: بسیاری از صنایع دارای مقررات و استانداردهایی در مورد کیفیت دادهها هستند و اطمینان از کیفیت دادهها برای انطباق ضروری است.
- رضایت مشتری: دادههای با کیفیت منجر به تجربه بهتر و افزایش رضایت مشتری میشود، زیرا تعاملات و ارتباطات دقیقتر و مناسبتر برقرار میشود.
- مزیت رقابتی: سازمانهایی که دادههای با کیفیت بالا دارند، میتوانند با اتخاذ تصمیمات آگاهانهتر، درک مؤثرتر مشتریان خود و شناسایی فرصتهای جدید، مزیت رقابتی به دست آورند.
- کاهش خطرات و هزینه: خطرات و هزینههای مرتبط با دادههای با کیفیت پایین شامل نتایج منفی کسب و کار، نارضایتی مشتری، ناکارآمدی عملیاتی، مسائل مربوط به انطباق با مقررات و هدر رفت منابع میشود با افزایش کیفیت دادهها احتمال وقوع این خطرات و هزینهها نیز کاهش مییابد.
- پشتیبانی از فناوریهای جدید: کیفیت داده از پذیرش و عملکرد فناوریهای نوظهور مانند هوش مصنوعی و اتوماسیون پشتیبانی میکند، زیرا تضمین میکند که دادههای مورد استفاده برای آموزش و آزمایش الگوریتمهای یادگیری ماشینی دقیق، سازگار و کامل هستند.
کیفیت داده اندازهگیری میکند که چگونه یک مجموعه داده معیارهای دقت، کامل بودن، اعتبار، سازگاری، منحصر به فرد بودن، به موقع بودن و تناسب با هدف را برآورده میکند. اثرات سوء یک داده اشتباه و بی کیفیت برای یک راهحل نرمافزاری بسیار عمیق و گاهی حتی غیرقابل جبران میباشد در نتیجه دسترسی به دادههای با کیفیت بالا، دسترسی به یک چشمه روشنایی و خردمندی است.
منابع اکتساب داده
بر اساس درگاههای ورودی سازمان، دادههای مورد استفاده از منابع مختلفی بدست میآیند، که در اینجا به چند مورد از این منابع اشاره میشود:
- پایگاههای داده داخلی: منظور، استفاده از پایگاههای داده سیستمهای نرمافزاری موجود در سازمان است مانند ERP ،CRM (برای مشاهده نرم افزار مدیریت فروش و ارتباط با مشتری، روی لینک کلیک کنید.)، نرم افزارهای کنترل پروژه و سایر میباشد که در آن دادههای عملیاتی و غیرعملیاتی ذخیره میشوند.
- ارائه دهندگان بیرونی: سازمانها میتوانند دادهها را از منابع بیرونی مانند سازمانهای دولتی و شرکتهای تحقیقاتی و جمعآوری داده به دست آورند. این دادهها میتواند شامل تحقیقات بازار، اطلاعات جمعیت شناختی، شاخصهای اقتصادی و سایر مجموعه دادههای مرتبط باشد.
- منابع وب: این شامل استخراج دادهها از وبسایتها و منابع آنلاین با استفاده از ابزارهای خودکار برای جمعآوری اطلاعاتی مانند قیمت محصول، نظرات مشتریان یا دادههای عمومی است.
- دادههای حسگر: با ظهور اینترنت اشیا (IoT)، سازمانها میتوانند دادهها را از حسگرها و دستگاههای مختلف، مانند لوازم هوشمند، ماشینآلات صنعتی یا سیستمهای نظارت محیطی به دست آورند.
- رسانههای اجتماعی و پلتفرمهای آنلاین: سازمانها میتوانند دادهها را از پلتفرمهای رسانههای اجتماعی، انجمنها و دیگر منابع آنلاین بهدست آورند.
مدیریت موثر داده شامل یکپارچهسازی و پردازش دادهها از منابع متنوع میباشد تا اطمینان حاصل شود که دادهها دقیق، قابل اعتماد و مناسب برای تجزیه و تحلیل و تصمیمگیری هستند.
چالشهای کیفیت داده
دستیابی به دادههای با کیفیت برای بکارگیری آن در اتخاذ تصمیمات درست و همچنین کسب اطمینان بهرهبرداران، با چالشهایی همراه خواهد بود. در این بخش عوامل چالشزای کیفیت دادهها بررسی میگردند:
- فرمت دادهها: دادهها از منابع مختلف و در فرمتهای مختلف جمعآوری میشوند و در نتیجه اطمینان از سازگاری، دقت و همخوانی آن چالش برانگیز میشود.
- حجم دادهها: مدیریت حجم زیادی از دادهها، احتمال خطاها و ناهماهنگیها را افزایش میدهد و حفظ کیفیت دادهها را دشوار میکند.
- یکپارچهسازی دادهها: ترکیب دادهها از منابع مختلف میتواند نادرستی، تکراری بودن و ناسازگاری را ایجاد کند و منجر به چالشهایی در تضمین کیفیت دادهها شود.
- حاکمیت داده: بدون سیاستها و استانداردهای واضح برای ثبت و جمعآوری دادهها، حفظ ثبات و قابلیت اطمینان در کیفیت داده در سرتاسر سازمان دشوار میشود.
- دقت دادهها: اطمینان از دقیق و بهروز بودن دادهها بهویژه زمانی که با دادههای دائماً در حال تغییر و تکمیل سروکار داریم، میتواند دشوار باشد.
- فقدان ابزارها و فرآیندهای کیفیت دادهها: بدون ابزارها و فرآیندهای مناسب، شناسایی، نظارت و بهبود کیفیت دادهها به طور موثر میتواند چالش برانگیز باشد.
- خطای انسانی: ورود، دستکاری و پردازش دادهها توسط انسانها میتواند منجر به خطاها و ناهماهنگیهای شود که بر کیفیت دادهها تأثیر میگذارد.
- امنیت و حریم خصوصی دادهها: اقدامات امنیتی برای محافظت از اطلاعات حساس و محرمانه میتواند در کیفیت دادهها تاثیرگذار باشد. تضمین کیفیت دادهها و همچنین محافظت از اطلاعات حساس و محرمانه میتواند یک چالش باشد، زیرا اقدامات امنیتی ممکن است بر فرآیندهای کیفیت دادهها تأثیر گذار باشد.
- مدیریت چرخه عمر داده: مدیریت کیفیت داده در کل چرخه عمر آن، از ایجاد تا بایگانی، نیازمند تلاش مداوم و توجه به جزئیات است.
این چالشها اهمیت پیادهسازی فرآیندها و ابزارهای مدیریت کیفیت دادهها را برای اطمینان از دقیق، قابل اعتماد و مناسب بودن دادهها برجسته میکند.
عوامل کاهش کیفیت داده
با چالشها و منابع اکتساب داده آشنا شدیم می توان بر این اساس عوامل کاهش کیفیت داده را شناسایی کرد که عبارتند از:
- عدم مدل سازی: این اولین و مهمترین دلیل خطاهای کیفیت داده است. مدلسازی دادهها فرآیند تعریف ساختار، روابط و محدودیتهای دادهها است. یک مدل داده با طراحی ضعیف میتواند منجر به ناسازگاری دادهها، افزونگی و ناقصی شود. یک مدل داده خوب باید از اصول عادی سازی، یکپارچگی و مقیاس پذیری پیروی کند.
- ورود اطلاعات نادرست: خطاهای وارد کردن دستی و حتی خودکار دادهها، شایعترین علل دادههای بی کیفیت هستند که شامل داده نادرست، حذف و جابجایی در هنگام ورود دادهها میشود.
- تکرار دادهها: سوابق یا ورودیهای تکراری میتواند منجر به سردرگمی و خطا در تجزیه و تحلیل و گزارش شود.
- دادههای قدیمی: دادههایی که به طور منظم به روز نمی شوند میتوانند منسوخ شده و منجر به نادرستی تحلیلها شوند. به عنوان مثال، اطلاعات شرکت، اطلاعات شخصی و اطلاعات تماس و سایر دادهها میتوانند در طول زمان برای استفاده تغییر کنند و بلااستفاده شوند. Hubspot تخمین زده است که هر سال 22.5% از دادههای بازاریابی ایمیلی به طور طبیعی قدیمی و منسوخ میشود.
- دادههای ناقص: دادههای ناقص میتواند منجر به خطا در تحلیل و گزارشدهی شود و کیفیت کلی تجزیه و تحلیل را کاهش دهد. دادههای از دست رفته به این معنی است که سطرها یا ستونها دارای مقادیر تهی، خالی یا ناقص هستند. دادههای از دست رفته شامل نام خانوادگی، شماره تلفن، آدرس ایمیل و سن است. استانداردهای ضعیف ورود داده (فرمهای وب بدون فیلدهای اجباری) و عدم تکمیل کامل اطلاعات درخواستی توسط شرکتکنندگان، از دلایل رایج داشتن دادههای ناقص هستند.
- تناقض دادهها: فرمتهای دادهها، واحدهای اندازهگیری، یا روشهای نامگذاری متناقض میتواند منجر به سردرگمی و خطا در تجزیه و تحلیل دادهها شود.
- عدم اعتبارسنجی دادهها: عدم اعتبارسنجی دادهها بر اساس معیارها یا استانداردهای از پیش تعریف شده میتواند منجر به عدم دقت و ناسازگاری شود. استانداردهای ورود دادهها شامل دستورالعملهای مربوط به فهرست کردن نام افراد، محدودیتهای فیلدها، نحوه نوشتن نام افراد، قوانین نام کسبوکار/سازمان و غیره است.
- مسائل یکپارچهسازی دادهها: ادغام دادهها از منابع مختلف میتواند باعث ایجاد خطا و ناهماهنگی شود و کیفیت کلی دادهها را کاهش دهد.
- نقض امنیت دادهها: دسترسی غیرمجاز، نقض دادهها یا از دست دادن دادهها، میتواند یکپارچگی و کیفیت دادهها را به خطر بیندازد.
- فقدان حاکمیت داده: سیاستها و رویههای نامشخص حاکمیت داده، میتواند منجر به کیفیت پایین داده شود، زیرا ممکن است استانداردهای روشن و شفافی برای مدیریت داده وجود نداشته باشد.
- فرآیندهای کنترلی ضعیف: فرآیندهای کنترل کیفیت داده ناکافی، کمبود ابزار کنترل کیفیت یا نظارت ناکافی، میتواند منجر به کاهش کیفیت دادهها در طول زمان شود.
روشهای ارزیابی کیفیت دادهها
روشهای ارزیابی کیفیت دادهها، تکنیکهایی هستند که به ارزیابی و بهبود کیفیت دادههای مورد استفاده بکار گرفته میشوند. کیفیت دادهها را میتوان با ابعاد مختلفی مانند دقت، کامل بودن، سازگاری، به موقع بودن، اعتبار و ارتباط اندازهگیری کرد. برخی از روشهای رایج برای ارزیابی کیفیت دادهها عبارتند از:
- پروفایلسازی: پروفایل داده شامل تجزیه و تحلیل ساختار، محتوا و روابط درون یک مجموعه داده برای شناسایی ناهنجاریها، ناسازگاریها و خطاها و دسته بندی نوع، قالب، محدوده، توزیع و روابط عناصر داده است. پروفایل دادهها به کشف ویژگیها و مسائل کیفی دادهها، مانند مقادیر از دست رفته، نقاط پرت، خطاها یا ناسازگاریها و همچنین با استفاده از ابزارهای خودکار نحوه توزیع، فرکانس و الگوهای مقادیر داده کمک میکند.
- پاکسازی دادهها: پاکسازی دادهها شامل فرآیند شناسایی و تصحیح خطاها، ناسازگاریها و افزونگیها در یک مجموعه داده است. این ممکن است شامل حذف یا تصحیح دادههای نادرست، استانداردسازی قالبها و رفع اختلافات برای اطمینان از مطابقت دادهها با استانداردهای کیفیت باشد.
- حسابرسی دادهها: حسابرسی دادهها شامل بررسی و اعتبارسنجی دادهها بر اساس قوانین یا استانداردهای از پیش تعریف شده برای اطمینان از انطباق و دقت دادهها است. این ممکن است شامل مقایسه دادهها با منابع بیرونی، انجام بررسیهای یکپارچگی و تأیید صحت ویژگیهای کلیدی باشد.
- معیارهای کیفیت دادهها: ایجاد معیارهای کیفیت داده شامل تعیین معیارها و شاخصهای خاصی برای ارزیابی کیفیت دادهها مانند دقت، کامل بودن، سازگاری و به موقع بودن است. این معیارها میتوانند به تعیین کمیت سطح کیفیت دادهها و شناسایی زمینههای بهبود کمک کنند.
- نرمالسازی دادهها: این روش شامل تبدیل دادهها به یک فرم یکنواخت است تا بتوان آنها را توسط الگوریتمهای یادگیری ماشین پردازش کرد یا با سایر منابع داده مقایسه کرد. نرمالسازی دادهها به کاهش افزونگی و ناسازگاری دادهها و افزایش مقایسه و سازگاری دادهها کمک میکند.
- تجسم دادهها: این روش شامل ارائه دادهها به صورت گرافیکی یا تعاملی مانند نمودارها، نقشه یا داشبورد مدیریتی برای تسهیل کاوش و ارتباط دادهها است. تجسم دادهها به آشکارسازی الگوها، روندها، همبستگیها یا نقاط پرت در دادهها کمک میکند و مشکلات یا شکافهای کیفیت داده را برجسته میکند.
اینها نمونههایی از روشهای ارزیابی کیفیت دادهها هستند که میتوانند به اطمینان و بهبود کیفیت دادهها برای کاربردها و اهداف مختلف کمک کنند. ارزیابی کیفیت دادهها فرآیندی مهم و مداوم است که برای دستیابی و حفظ سطوح بالای کیفیت دادهها نیازمند ابزارها، روشها و استانداردهای مناسب است.
نقش ERP در بهبود کیفیت دادهها
سیستمهای برنامهریزی منابع سازمانی (ERP) با ارائه یک پلت فرم متمرکز برای مدیریت و یکپارچه سازی فرآیندهای مختلف کسب و کار و منابع داده، نقش مهمی در بهبود کیفیت دادههای سازمان ایفا میکنند. ERP سازمانها را قادر میسازد تا عملیات خود را سادهسازی کنند، فرمتهای داده را استاندارد کنند و سیاستهای حاکمیت داده را اعمال کنند و در نتیجه ناهماهنگیها و خطاها را کاهش دهند. سیستمهای ERP با تسهیل ورود، اعتبارسنجی و به روز رسانی آنی داده ها در بخشهای مختلف، به حفظ دقت و کامل بودن دادهها کمک میکنند. علاوه بر این، سیستمهای ERP اغلب دارای ویژگیهایی برای پاکسازی دادهها، حذف مجدد و اعتبارسنجی دادهها هستند که به استانداردهای کیفیت داده بالاتر کمک میکنند.
- مدیریت متمرکز دادهها: سیستمهای ERP دادهها را از عملیاتهای مختلف کسبوکار به روشی سازگار و استاندارد در یک پلتفرم متمرکز میکنند.
- فرآیندهای استاندارد: سیستمهای ERP اغلب با فرمتهای ورودی دادهها و قوانین اعتبارسنجی از پیش تعریفشده ارائه میشوند، که اطمینان میدهند که دادهها به طور مداوم و دقیق در سراسر سازمان به صورت درست وارد میشوند و خطر دادههای نادرست یا ناقص را کاهش میدهند.
- یکپارچهسازی دادهها: سیستمهای ERP دادهها را از بخشهای مختلف و عملکردهای تجاری یکپارچه میکنند و احتمال وجود پایگاههای مستقل و ناسازگار داده را کاهش میدهند.
- دادههای به روز: دادهها همیشه در سیستمهای ERP به روز و بصورت آنی در دسترس می باشند.
- حاکمیت داده: سیستمهای ERP اغلب دارای ویژگیهای حاکمیت داده داخلی هستند، از جمله کنترلهای دسترسی، اقدامات امنیتی دادهها و مسیرهای حسابرسی، که تضمین میکنند کیفیت دادهها در طول چرخه عمر آن حفظ میشود.
- گزارش و تجزیه و تحلیل: سیستمهای ERP قابلیتهای گزارشدهی و تجزیه و تحلیل قوی را ارائه میدهند و به سازمانها این امکان را میدهند که مسائل مربوط به کیفیت دادهها را از طریق پروفایل دادهها، پاکسازی دادهها و ابزارهای نظارت بر کیفیت داده شناسایی و رسیدگی کنند.
- ابزارهای کیفیت داده: بسیاری از سیستمهای ERP ابزارهای کیفیت داده یکپارچه را ارائه میکنند یا از یکپارچهسازی با راهحلهای کیفیت داده خارج از سیستم برای شناسایی و رسیدگی به مشکلات کیفیت داده حمایت میکنند.
به طور کلی، سیستمهای ERP چارچوبی جامع برای مدیریت و بهبود کیفیت دادهها فراهم میکنند و تضمین میکنند که دادههای دقیق، سازگار و قابل اعتماد برای فرآیندهای تصمیمگیری و عملیاتی در دسترس باشند.